Onderhoud kapitaalgoederen

Vanwege de financiële situatie van de gemeente hebben we bezuinigingen moeten doorvoeren. Ook op het beheer van onze openbare ruimte. De extra financiële middelen die bij de start van deze raadsperiode werden vrijgemaakt, zijn hiermee helaas tenietgedaan. Ondertussen zien we dat de prijzen voor bijvoorbeeld materialen en de kosten van aannemers die ingehuurd worden sterk stijgen. Via het gemeentefonds ontvangen we hiervoor onvoldoende loon- en prijscompensatie. Hierdoor staan de door de raad vastgestelde beheerniveaus onder druk en loopt de achterstand verder op bij groot onderhoud en vervangingsprojecten.

Hier komt bij dat we op middellange termijn een vervangingspiek zien aankomen. Er zijn straks in één keer veel delen tegelijk aan vervanging toe in de openbare ruimte. Ook zullen de wijken die nu ontwikkelt worden op termijn in beheer moeten worden genomen. We zien dat de ambities hier onverminderd hoog zijn. Dit zorgt ervoor dat het beheer van de nieuwe wijken kostbaar is en niet binnen het beheerbudget past.

Wat al deze financiële ontwikkelingen precies betekenen voor de lange termijn beheeropgave zijn we op dit moment berekend. De uitkomsten van dit onderzoek verwachten we in het voorjaar van 2022 aan de raad aan te kunnen bieden.

Toekomst bestendig beheer en onderhoud

Met de groei en het ouder worden van de stad staan we de komende jaren voor meerdere grote opgaven. Het ouder worden van de stad betekent dat we de komende jaren in meerdere stadsdelen voor een stedelijke vernieuwingsopgave staan. In het verlengde daarvan zal de komende jaren ook steeds meer de vervangingsopgave zichtbaar worden, omdat grote delen van de openbare ruimte in Almere gelijktijdig zijn aangelegd. Daarnaast is er sprake van een grote klimaats- en duurzaamheidsopgave. Zo staan we aan de vooravond van de energietransitie, en hebben we een opgave om wateroverlast, hitte en droogte in de toekomst te beperken. Ook hebben we een opgave om de biodiversiteit te vergroten en een opgave om zorgvuldiger en circulair met onze grondstoffen om te gaan.

Het beheer van de openbare ruimte is hierin een belangrijke sleutel. Hier hoort echter wel een zoektocht bij hoe het beheer van de openbare ruimte kan bijdragen aan deze opgaven, zonder dat dit ten koste gaat van de belangrijke kerntaak om de openbare ruimte heel en veilig te houden. De zoektocht is onder meer gericht op de identiteit van de openbare ruimte. Hoe ontwerpen we beheergericht en beheren we ontwerpbewust, zodat de identiteit van Almere behouden kan blijven maar ook betaalbaar blijft.

De coronacrisis heeft op heel veel vlakken grote gevolgen voor de samenleving. Ook in de openbare ruimte en het beheer hebben we dat in 2020 teruggezien. Zo hebben we diverse maatregelen getroffen om in de openbare ruimte waar nodig de toegang te beperken of een veilig gebruik van de openbare ruimte te faciliteren. Voor de lange termijn is het nog moeilijk te zeggen welke gevolgen de coronacrisis heeft op het gebruik en het beheer van de openbare ruimte, maar we hebben in een korte periode gezien hoe snel het gebruik hiervan kan wijzigen. De kans is aanwezig dat er voor de toekomst andere eisen gesteld worden aan de openbare ruimte die vragen om aanpassingen aan de inrichting en een ander beheer.  

In de afgelopen jaren hebben we steeds beter grip gekregen op de beheeropgave die we vandaag de dag in Almere hebben. In het rekenkameronderzoek, “Lessen beheer en onderhoud openbare ruimte Almere”, is geconstateerd dat de gemeente Almere voor een groot deel het onderhoud van de stad op orde heeft. Er wordt probleemoplossend gewerkt en er worden zichtbaar lessen getrokken uit participatietrajecten. In het rekenkameronderzoek is echter ook geconstateerd dat we beter zicht moeten krijgen op de algemene onderhoudsstaat en de levensduur van elementen, en de te verwachten toekomstige onderhoudskosten (assetmanagement). Dit is nodig om ons voor te bereiden op de beheeropgave voor de komende decennia, zodat we de juiste keuzes kunnen maken voor de inzet van de beheermiddelen in een ouder wordende stad. Het gaat daarbij steeds om het vinden van de juiste balans tussen kosten, prestaties en risico’s.

In 2019 zijn we gestart met de implementatie van assetmanagement. In 2020 hebben we hierin grote stappen gezet. Zo hebben we een beleidshuis ontwikkeld en een start gemaakt met de uitwerking hiervan, zoals het actualiseren van diverse beheerplannen (bijvoorbeeld beheerplan bomen) en de Leidraad Inrichting Openbare Ruimte (LIOR). Ook zijn we gestart met het versterken van onze beheerdata waardoor we meer zicht krijgen op de technische staat van onze objecten in de openbare ruimte. Dit is nodig om de vervangingsopgave die de komende jaren op ons afkomt scherper in beeld te krijgen. Om de kosten daarvan goed te berekenen zijn we gestart met het verder ontwikkelen van onze rekenmodule. In 2021 werken we aan het opstellen van het strategisch assetmanagementplan waarin we met name antwoord willen geven op de vraag wat het beheren van de openbare ruimte (in de toekomst) kost.

Verder zijn er in 2020 diverse processen in de beheerorganisatie versterkt, waaronder het opstellen van beheerparagrafen conform het IAGO proces (integrale aanpak gebiedsontwikkeling). Hiermee zorgen we ervoor dat we meer aan de voorzijde van een investering in de openbare ruimte in beeld hebben tot welke structurele beheerkosten dit leidt, zodat het tekort niet verder oploopt.

Het programma groot onderhoud en vervangingen is gebiedsgericht opgebouwd, inclusief een aantal stedelijke projecten. De realisatie voor 2020, ingedeeld in gebied en soort uitgaven, staat in onderstaande tabel.

Hieronder wordt op hoofdlijnen beschreven welke activiteiten in 2020 zijn uitgevoerd. Een uitgebreide toelichting per gebied staat in de bijlage Bestedingsplan groot onderhoud en vervangingen 2020. Binnen het programmajaar kan het voorkomen dat activiteiten om uiteenlopende redenen niet door kunnen gaan. Ook kan het voorkomen dat projecten over- of onderschrijden. Om snel te kunnen schakelen is in het Bestedingsplan groot onderhoud en vervangingen 2020 daarom een reservelijst opgenomen. Ook in 2020 heeft dit zich voorgedaan. Dit betekent dat we diverse projecten van de reservelijst hebben uitgevoerd. Dit betekent ook dat een deel van de projecten van 2020 nog uitgevoerd moet worden in 2021. Hiervoor wordt een voorstel tot resultaatbestemming gedaan. Dit betreffen de volgende projecten:

• Vervangen Michauxbrug
• Vervangen Limburgsebrug
• Natuurvriendelijke oevers Noorderplassen
• Vervangen Breukelenbrug
• Vervangen bomen Westerdreef

 
Voor een aantal andere projecten geldt dat we dit binnen de jaarschijf 2021 proberen te ondervangen. Dit betreffende de volgende projecten:

• Populieren bosgebied
• Vervangen speeltoestellen Regenboogbuurt en Stedenwijk
• Elementenverharding centrum Haven
• Groot onderhoud Polderpark
• Groot onderhoud bomen Hagevoortdreef (restwerkzaamheden)

Programmering op hoofdlijnen

In 2020 is groot onderhoud uitgevoerd in de wijken Bloemenbuurt, Regenboogbuurt en Stedenwijk Midden/Zuid. De voorbereidingen voor het uitvoeren van groot onderhoud in Muziekwijk-Zuid, de Hoven en de Marken zijn uitgesteld vanwege de doorgevoerde bezuinigingen op het beheer en onderhoud in 2021.

In 2020 hebben we ook werkzaamheden uitgevoerd aan onze infrastructuur. Zo is er groot onderhoud gepleegd aan de Groenekadeweg, de Bostonweg en de Grote Vaartweg. Het asfalt van deze wegen kende scheurvorming en/of verzakkingen. Zo is de bestrating van de Grace Kellystraat verzakt nadat enkele jaren geleden rioolherstel heeft plaatsgevonden. Bij regen blijft het water liggen door de diverse verzakkingen. In 2020 is hier planmatig onderhoud uitgevoerd. Ook hebben we het jaarlijkse onderhoud aan een deel van onze busbanen uitgevoerd, zodat deze voldoen aan de afgesproken beheerniveaus.

Door combinatie van middelen is het Spoorbaanpad opgewaardeerd. Daarnaast is in het kader van de Bestuursopdracht beheer de openbare verlichting verduurzaamd. We hebben circa 3.000 armaturen in Almere omgebouwd naar LED. We hebben in 2020 geïnvesteerd in onze speelbuurten, waarmee we ervoor zorgen dat er geen verdere achterstanden ontstaan of veel speelvoorzieningen gelijktijdig vervangen moeten worden. Door de bezuinigingen die in de Programmabegroting 2021 zijn doorgevoerd zal dit de komende jaren wel het geval zijn.

Bij meerdere projecten groot onderhoud zijn werkzaamheden vertraagd. In 2020 is veel aandacht uitgegaan naar de bomen aan de Westerdreef. Vooral omdat wij, evenals bij de Westerdreef, participatie bij deze onderhoudsprojecten heel belangrijk vinden. De capaciteit van de beheerorganisatie is echter beperkt. Dit is één van de redenen waarom dat tot vertraging heeft geleid bij andere werkzaamheden. Dit zal in 2021 alsnog uitgevoerd moeten worden.

De rapportage Bestuursopdracht Beheer geeft aan welke elementen en gebieden op welk niveau worden onderhouden. In grote lijnen geldt voor de centrumgebieden het zogenoemde A-niveau (extra) en voor hoofdinfrastructuur en woongebieden B-niveau (basis). Deze niveaus sluiten aan bij de landelijk gehanteerde kwaliteitsnormen van het CROW. Op onderdelen wordt een lager kwaliteitsniveau gerealiseerd. Zo beperken vrijwel alle onderhoudsinspanningen op bedrijventerreinen en in het buitengebied zich tot kwaliteitsniveau C (laag).

Een van de aanbevelingen uit het Rekenkameronderzoek beheer openbare ruimte uit 2018 was om te onderzoeken welke beleidskaders nodig zijn voor het beheer van de stad. Dit heeft geleid tot onderstaand beleidshuis.

Volgende stap is om de nog ontbrekende kaderstellende documenten uit te werken en ter besluitvorming voor te leggen aan het college en de raad. Op dit moment zijn er al vastgestelde beleidskaders voor het Speelbeleid en Bomenbeleid en hebben we samen met de Provincie en het Waterschap een Waterplan vastgesteld. In 2021 leggen we de nieuwe Visie openbare ruimte (huidige Visie uit 2012) en een Beleidskader grootschalig onderhoud ter besluitvorming voor. De komende jaren volgen in ieder geval beleidskaders voor ons beleid op het gebied van bovengrondse en ondergrondse infrastructuur en groen. Een ander belangrijk document waaraan op dit moment wordt gewerkt, is de Leidraad inrichting openbare ruimte (LIOR). Hierin wordt aangegeven welke eisen worden gesteld aan nieuw te ontwikkelen gebieden.