Ambitie | Programmarekening 2020

Elke Almeerder loopt weleens aan tegen problemen en tegenslagen. Vaak kunnen gezins- en familieleden, vrienden en buren bijspringen. Of er zijn plekken in de wijk waar mensen terecht kunnen voor advies, een luisterend oor of een helpende hand. De Almeerse samenleving bloeit door de inzet, activiteiten en netwerken van inwoners. Er zijn echter grenzen aan wat mensen zelf, in en met hun eigen omgeving kunnen oplossen. Daarom moeten Almeerders kunnen terugvallen op de overheid in het vertrouwen dat ze de juiste ondersteuning krijgen.

Is er professionele ondersteuning nodig, dan willen we dat deze zo passend mogelijk is. Daarmee bedoelen we: afgestemd op iemands situatie, netwerk, mogelijkheden en behoeften. Passend betekent daarnaast op het juiste moment, voordat problemen verergeren, en waar nodig in samenhang, zodat oplossingen elkaar zo veel mogelijk versterken en vooral niet tegenwerken. De ondersteuning is niet te veel en niet te weinig en versterkt waar mogelijk het eigen probleemoplossend vermogen.
Om bovenstaande ambitie waar te maken, werkt de gemeente met veel andere partijen aan forse veranderingen in het sociaal domein. De ambitie vraagt namelijk veel van het aanbod en van de professionals die (toegang tot) ondersteuning verlenen. Stijgende kosten en afnemende inkomsten maken de ingezette veranderingen des te urgenter. In 2020 leggen we prioriteit bij drie opgaven:

Het welzijnswerk stimuleert mensen om (weer) actief deel te nemen aan de samenleving, initiatief te nemen en hun problemen zelf aan te pakken. Bovendien draagt het bij aan het verbeteren van de leefbaarheid in wijken. We herzien het welzijnsbeleid om het toekomstbestendig te maken en om het beter te laten aansluiten bij alle veranderingen in het sociaal domein. Hierbij zullen we nadrukkelijk de verbinding leggen met burgerkracht en inzetten op opgave gericht werken in de stad.

De wijkteams zijn er voor inwoners die iets willen betekenen voor hun buurt of die ondersteuning nodig hebben. Om de teams voldoende ruimte te geven om inwoners te helpen en om effectief op te treden, werken we aan de doorontwikkeling van het Sociaal Stedelijk Team. Hierbij is het nadrukkelijk de bedoeling jeugdhulp beter te laten aansluiten bij inwoners met complexe (combinaties van) problemen.

We willen dat passende hulp en ondersteuning zo veel mogelijk beschikbaar is in de eigen (sociale) omgeving van mensen. Die omgeving is namelijk vertrouwd en hier gedijen Almeerders vaak het best. Verwijzing naar een 24-uursinstelling (24-uursjeugdhulp, beschermd wonen, maatschappelijke opvang, zwerfjongerenopvang) moet alleen nog plaatsvinden als thuis wonen niet meer gaat, of als dit niet de hele week lukt. Dit vraagt om meer en betere alternatieven voor 24-uursverblijf.

Verantwoording

We hebben ons afgelopen jaar ingezet om ook in deze tijden goede zorg te blijven leveren aan de Almeerders die dat nodig hebben. Dankzij de medewerkers en organisaties waar we mee samenwerken is het gelukt de juiste zorg te garanderen en zijn grote incidenten voorkomen.
Zo hebben we vanwege corona een containerdorp gebouwd voor de opvang van daklozen. We hebben dit gedaan om te voorkomen dat het coronavirus zich verder verspreidt. In de normale opvang wordt namelijk gebruik gemaakt van gedeelde slaapkamers. Ook is er vanwege corona ook een financiële regeling opgezet om zorg te garanderen. Dit is het gevolg van een afspraak tussen het Rijk en de VNG. Het betekent dat eventuele extra kosten door bijvoorbeeld de extra inzet van personeel en/of het werken op alternatieve locaties door het Rijk betaald worden.
Verder hebben opnieuw veel inwoners ondersteuning ontvangen. In 2020 was het aantal meldingen voor ondersteuning op het gebied van de Wmo en de jeugdwet hoger. Vanwege corona was de ondersteuning die zorgaanbieders geven soms wel anders.

Ondersteuning in de wijken

Wat hebben we gerealiseerd (verantwoording)

We willen ervoor zorgen dat kwetsbare groepen zo thuis mogelijk kunnen worden opgevangen. We hebben in 2020 daarom geëxperimenteerd met nieuwe woon-zorgcombinaties. In deze pilots stond onder andere de versterking van de samenwerking met de GGZ centraal. Samen met zorgaanbieders en woningcorporaties blijven we zoeken naar locaties voor passende woonruimte. Dit doen we omdat we zien dat het lastig is om voldoende woonruimte aan te bieden.
Verder zijn afspraken gemaakt met de woningbouwcorporaties. Deze afspraken gaan bijvoorbeeld over de toegankelijkheid van gebouwen. Naar aanleiding van deze afspraken zijn automatische deuropeners geplaatst en is er ruimte gemaakt voor het stallen van scootmobielen. Ook een aantal Verenigingen van Eigenaren heeft geïnvesteerd in het verbeteren van de toegankelijkheid van gebouwen. Hierin trekken we gezamenlijk op. Op deze manier zorgen we ervoor dat ouderen langer prettig thuis kunnen blijven wonen.

Wat hadden we gepland (begroting)

Samen met andere organisaties creëren we voldoende passend aanbod van begeleiding en behandeling in de eigen omgeving. Er is behoefte aan nieuwe woon-zorgcombinaties en aan samenhangende en laagdrempelige vormen van hulp en ondersteuning. We proberen in deze behoefte te voorzien door het stimuleren van initiatieven in de stad voor het realiseren van nieuwe voorzieningen en door het maken van prestatie afspraken met woningbouwcorporaties. Hierdoor blijft het mogelijk om op een prettige en veilige manier (langer) thuis te wonen. Daarbij houden we ook oog voor de draagkracht in de wijken.

Almeerders met lichte veelvoorkomende problemen moeten snel en gemakkelijk ergens terecht kunnen. Voor deze inwoners organiseren we zo veel mogelijk groeps- of wijkgerichte ondersteuning die te gebruiken is zonder verwijzing. Ook voor zwaardere, veelvoorkomende problemen organiseren we oplossingen zo veel mogelijk collectief. Een formele verwijzing (indicatie) is dan alleen nog nodig bij zware problemen waar relatief weinig inwoners mee te maken hebben.

Een kleine groep inwoners en gezinnen kampt langdurig met een stapeling van problemen. Er is bijvoorbeeld sprake van psychische klachten, werkloosheid, armoede, schulden, verslavingen, beperkingen, opvoedproblemen, sociale isolatie of laaggeletterdheid. Voor deze inwoners is samenhang in de ondersteuning essentieel. Het uitgangspunt één gezin, één plan, één aanpak, ook op school moet voor hen werkelijkheid worden.
Naast het bovenstaande blijven we inzetten op een gezonde leefstijl van inwoners (Gezond in Almere), het inspelen op de vergrijzing (Goud in Almere) en de opvang van mensen met verward gedrag. Er is blijvende aandacht voor de acceptatie, zichtbaarheid en veiligheid van alle inwoners, ongeacht wie ze zijn, waar ze vandaan komen en van wie ze houden. Ook verbeteren we de positie van mensen met een handicap. Daarbij blijven we volgen hoe het gaat met de kosten voor dagbesteding, begeleiding en huishoudelijke hulp (ondersteuningsarrangementen Wmo).

Jeugdhulp

Wat hebben we gerealiseerd (verantwoording)

In 2020 zijn de teams gezinsbegeleiding samengesteld. Het uitgangspunt in dit werk blijft één gezin, één plan, één aanpak. Er zijn afspraken met de uitvoeringspartners gemaakt. Deze uitvoeringspartners zijn onder andere jeugdhulp-, schuldhulp-, Wmo-partners. Verder hebben we de aansturing geregeld en hebben we een systeem gemaakt waarin de resultaten van ons werk worden gemonitord. De teams starten in twee stadsdelen in januari 2021. In deze teams zijn meerdere disciplines aanwezig. Er is bijvoorbeeld kennis over, jeugdhulp, Wmo en schuldhulp. Dit leidt tot één plan voor de aanpak van de verschillende vormen van problematiek waarmee een gezin soms te kampen heeft. Het gezin is de eigenaar van het zorgplan. Dit is wat we de integrale gezinsaanpak noemen.

Wat hadden we gepland (begroting)

Meer dan 8% van de Almeerse jeugdigen maakt gebruik van jeugdhulp. Dat percentage blijft stijgen. Bovendien lijken de problemen van kinderen en gezinnen steeds complexer te worden. Relatief veel jeugdigen wonen in een 24-uursinstelling.

In 2020 komen er alternatieven voor 24-uursverblijf. Bijvoorbeeld gezinstraumabehandeling, een bewezen manier om uithuisplaatsing te voorkomen. We blijven meer pleeggezinnen werven. Daarnaast starten er deeltijd gezinshuizen en andere kleinschalige vormen van opvang in een gezinssetting. Er is speciale aandacht voor jongvolwassenen. Na hun achttiende verjaardag is er een soepele overgang nodig tussen jeugdhulp en ondersteuning voor volwassenen, zodat ze niet tussen wal en schip vallen.

Samenwerking tussen de jeugdhulp en andere domeinen is ook belangrijk als meer leden van één gezin problemen ervaren. Daarom start de jeugdgezondheidszorg (JGZ) Almere met gebiedsgerichte teams voor gezinsbegeleiding. Ook organiseren we de toegang tot jeugdhulp sneller, dichter bij inwoners en in goede verbinding met de wijkteams.

Veilig onderdak

Wat hebben we gerealiseerd (verantwoording)

Als inwoners hulp nodig hebben van de gemeente dan staat hun behoefte en mogelijkheden centraal.
Met Samen Sterker in de Wijk een start gemaakt om de regie van kwetsbare inwoners te versterken. Samen Sterker in de wijk is een netwerk van zorg en ondersteuning. De behoefte en mogelijkheden van de inwoner worden opgehaald met het bepalen van wat ‘ik kan, ik wil, en ik nodig heb’. Deze opzet wordt in 2021 verder in de praktijk gebruikt.

In 2020 is in Almere Haven en in Stedenwijk het Schakelteam gestart. Het Schakelteam schakelt tussen dat wat er is (van vrijwillig tot professionele zorg) en de kwetsbare inwoner. Medewerkers van het Schakelteam lopen daarvoor herkenbaar op straat. Hiermee zijn ze gemakkelijk benaderbaar. Het Schakelteam kan een luisterend oor bieden, informeren maar ook doorverwijzen naar professionele hulpverlening. Maar ook hier ligt de regie bij de inwoner.

Regie ligt bij de inwoner op de inzet en intensiteit van zorg en ondersteuning. Daarnaast is ook de Wet verplichte ggz (Wvggz) er onder meer op gericht de kwetsbare inwoner en zijn directe netwerk meer regie te geven.
Dat gebeurt o.a. in het netwerk Samen Sterker in de Wijk. In 2021 brengen we de opzet in praktijk.

Wat hadden we gepland (begroting)

Kwetsbare inwoners met ernstige psychische problemen moeten kunnen wonen waar dat het beste past. Het streven is dat zij steeds vaker wonen in een wijk waarin zij zich thuis voelen en waarin ze onderdeel zijn van de samenleving. Voor wie dat (tijdelijk of nog) niet lukt creëren we meer variatie in de opvang; van logeerplekken en beschut wonen tot volledig beschermd wonen. Ook kijken we naar de inzet van slimme automatisering in huis. De behoeften en mogelijkheden van mensen zijn het vertrekpunt voor herstel: ‘Wat wil ik, wat kan ik en wat heb ik, samen met mijn netwerk, nodig?’. Kwetsbare inwoners en hun netwerk moeten eerder de juiste hulp krijgen en meer eigen regie hebben over hun ondersteuning.

Om instroom in het beschermd wonen en de maatschappelijke opvang te voorkomen is het van belang om problemen snel te herkennen. Het opvolgen van hun signalen maakt snelle interventies mogelijk. Dit vraagt om de samenwerking tussen allerlei organisaties beter te organiseren. Tot slot is het belangrijk dat familie, vrienden en buurtbewoners weten waar ze terecht kunnen met eventuele signalen, vragen en zorgen.

De inwoner als vertrekpunt

Wat hebben we gerealiseerd (verantwoording)

We hebben in 2020 de basis neergezet voor het nieuwe welzijnskader. In 2020 hebben we hier met de stad over gesproken. Deze gesprekken met de stad hebben we volledig coronaproof georganiseerd. We hebben daarbij aandacht gehad voor het hele traject en in het bijzonder de invulling van de bezuiniging voor 2021. Hiermee is het is het participatietraject in en met de stad afgerond.
Daarnaast hebben we onderzoek gedaan naar het kinder- en jongerenwerk. Deze voorbereidingen leiden tot een voorstel dat in 2021 met uw raad besproken wordt.

Verder hebben we in 2020 gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening. Zo monitoren en sturen we actief op de resultaten. Dit doen we door samen met aanbieders van zorg een pilot effectmeting uit te voeren. Hiermee krijgen we beter inzicht in hoe ondersteuningsarrangementen bijdragen aan het welzijn van de inwoners. Daarnaast is ook een dashboard ontwikkeld waarmee we de inhoudelijk en financiële ontwikkelingen volgen. Op deze manier hebben we actuele informatie waarop we beslissingen kunnen baseren.

We werken daarbij ook samen met de ambulantiseringsopgave. Dit doen we door actief deel te nemen aan onder andere de pilot Thuis in de Wijk en door een structureel overleg te organiseren met de intern en externe betrokkenen op dit gebied.

Wat hadden we gepland (begroting)

De veranderingen in het sociaal domein vragen veel van maatschappelijke organisaties en hulpverleners en soms ook van inwoners. De toetsvragen bij alle veranderingen zijn steeds: wat hebben de Almeerders hier aan? Wat vinden zij van de veranderingen en welk tempo van veranderen is verantwoord?

Het is vaker gezegd: succes in het sociaal domein is geen vanzelfsprekendheid. De samenleving verwacht steeds meer van de overheid. Tegelijkertijd zijn de problemen van mensen steeds complexer. We hebben te maken met jeugdproblemen, lerarentekorten en veranderende wetgeving, zoals de invoering van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvgg). Dit vraagt koersvastheid en flexibiliteit tegelijk, in een lerende omgeving waarin we snel kunnen inspelen op veranderingen. Investeren in de deskundigheid van hulpverleners en ze handelingsruimte geven staat daarom voorop in 2020.